Saturday, June 11, 2011

Voksa leh Biakna

Hih sungah, Lai at Author te:
Dr. Dal Khan Mang
Pr. Thang Siangh
Sya Nang Khine
Zam Sian Sang
---

Dal Khan Mang kmdal@aiias.edu
reply-toblessedzomi@yahoogroups.com
toblessedzomi@yahoogroups.com
dateSat, Jun 11, 2011 at 3:50 AM
subjectRe: [ ThuphaZomi ] VOKSA LEH DO

Dear Zomi U leh Nau:
Ganhing nek ding leh nek loh dingte tawh kisai Laisiangtho tang pawl khat
en dih ni.

Pianc 1:29-30: “Pasian in, "En un, leitung maitang khempeuhah a om, tang a
piangsak kungnote khempeuh leh a gah sungah tang a om singkung khempeuh
note tungah kong pia khinta hi. Tuate an-in na nei ding uh hi. Leitung
ganhing
khempeuhte tung, huihlak vasate khempeuh tung, leitungah a bokvakte
khempeuh tung, nuntakna hu a neite khempeuh tungah an dingin kung hing
khempeuh ka hong pia khinta hi," a ci hi. Tuamah bangin a piang pah hi.”

An = teh le gah

Pianc 6:21 mihing’ an ding leh ganhing an ding guang sak hi. Alian 7:2 ah
An leh anlo ahihkei leh asiang leh asianglo gen hi. Asiangte “an” naci a,
asianglote an naci lo hi. Ganhing asiang kop 7 leh asianglo kop 2 tembaw
sungah aguanna ah Pasianin “AN” cih thu bek tawh nagen a,meihal biakna-in
tembaw panin apusuah sak ciangin asiang gante azat hangin “zat ding” cih
ngimna anung amai ah mun khat bekah na pulaak kha lo hi.

Pianc 9:1-3: “Pasian in Noah leh a tapate thupha pia a, amaute tungah,
"Pung un la, tampi pha-in, leitung dim un. Note pen leitung ganhing
khempeuh, huih lak vasa khempeuh, leilakah a bokvak khempeuh leh tuipi
ngasa khempeuhin hong kihta-in hong zahtak ding uh hi. Note' khutsungah
tuate hong kipia hi. A nungta agamtang peuhmah, note-a' dingin an hi ding
hi. Kung hing khempeuh ka hong piak bangin na khempeuh zong note ka hong
pia hi.”

“Nungta a, agamtang” ahihkei leh (Douay-Rheims Bible, Darby Bible
Translation, English Revised Version, Webster’s Bible Translation, World
English Bible, Young’s Literal translation sungah “gawhtawm loh gansa
neklo ding hong kawk muh hi. Siampi 11 tawh kithuhual to pah hi.

Noah’ suan le khakte atuahbangbang uh neding aphal ahiphial zongin
Israelte saltana Egypt panin suahtak (gupna) angah uhciangin an leh anlo
akician takin Top’an vaikhak ding hi. Hotkhiatna angahte adingin asiangtho
nuntakna Topa in deihsak ahihna hong musak hi.

Siampi 11: “Topa in Moses leh Aaron tungah, "Israel mite kiangah hih
bangin gen un: Hihte pen leitunga om ganhing khempeuh lak panin na nek
theih ding uh anungta ganhing ahi hi. Ganhingte lak panin a khecin a ka,
eknel a hai
peuhmah na ne thei ding uh hi. Ahi zongin eknel haite lak pan hita leh
khecin kate lak pan hita leh, note in na nek theihloh dingte uh: Kalaoh in
eknel a hai hangin a khecin ka lo ahih ciangin note-a' dingin a nin ahi
hi… Note in tuate' sa na ne kei ding uh a, a sisate zong na lawng kei*
ding uh hi. Tuate pen note-a' dingin a nin ahi hi… A sisa a lawng
peuhmahte a nitak mateng a nin hi ding a, A sisa themkhat a pua peuhmah in
a puan sawpin, anitak mateng a nin hi ding hi… A sisa a puapa in a puan
sawpin, a nitak mateng a nin hi ding hi… Tuate a sisa a lawng peuhmah a
nitak mateng a nin hi ding hi.Tuate a sisa khat peuhpeuh *a tukna nate,
sing nazat, puan, savun, ippi leh na khat peuhpeuhin a kizang beel khat
peuhpeuh hita leh anin hi ding hi. Tuate pen *tui sungah kidiah ding a, a
nitak mateng a nin hi ding hi. Tua khit ciangin a siang hi ding hi… Tuate
khat peuhpeuh lei beel khat peuhpeuh sungah a kiat leh, tua sunga om
khempeuh a nin hi ding a, note in tua beel na sukham* ding uh hi.Tua lei
beel sungah a om a kine thei ding an tungah tua bang tui a tuk leh a nin
hi ding hi. Tua bang beel sunga om dawn theih ding peuhmah a nin hi ding
hi.Tua bang a sisa themkhat a tukna peuhmah a nin hi ding hi. Meibung hita
leh beelpei hita leh kisuzan ding hi. Tuate a nin hi a, note-a' dingin a
kihhuai ahi hi. Ahi zongin tuinak leh tuibem ahih leh a siang hi ding a,
ahih hangin a sisate a lawng peuhmah anin hi ding hi. A kivawh ding khaici
tungah tua a sisate themkhat a tuk leh, tua khaici a siang hi ding hi.
Ahih hangin khaici tui kidiah a, tua a sisate themkhat tua khaici tungah a
tuk leh, note-a' dingin tua khaici a nin ahi hi." Note' nek theih ding
ganhing khat peuhpeuh a sih leh a sisa a lawngpa pen a nitak mateng a nin*
hi ding a, a sisa a nepa in ama puante sawpin a
nitak mateng a nin hi *ding hi. A sisa a puapa in zong ama puante sawpin a
nitak mateng a nin hi ding hi. Bang hang hiam cih leh note' Pasian ahi
dingin Egypt gam panin note a hong pai khiatpihpa pen KEIMAH TOPA ka hi
hi.
Tua ahih ciangin kei siangtho ka hihmanin note na siangtho ding uh hi,"
aci hi. Hih pen a nin leh a siang, a nungta ganhing nek theih ding leh nek
theihloh ding khenna dingin ganhing leh vasa, tui sunga a pai a nungta
ganhing khempeuh, leh leitungah a hontat ganhing khempeuh tawh kisai-in
ngeina ahi hi.”

Laisiangtho Thak ihlut ciangin a “context” a thunung thuma leh thugui
kizom paisuak ihkankhiat ding kisam hi. Mark 7 ah Judahmite pupa biakna
ngeina ah khut sil masalo a an nekloh ding thu tawh Jesu nungzuite
akimawhsakna tawh kisai hi. Anlian tawh kisailo hi. Khut sil masak ding
vai ahi hi.

Mark 7:18-19: “Jesuh in, "Note in zong bangmah a theilo himawk hilo na hi
uh hiam? Apualam panin mite sungah a tum nate in mi ninsak theilo hi. A
lungsim ah tumloin a gilsung bekah tum ahihmanin tua panin kithakhia lel
hi. (Hih bang agen ciangin an khempeuh nek dingin a siangtho ahi hi, ci-in
Jesuh in a gen ahi hi.)”

Hih Laisiangtho aneu 19 (English ah)atawpna ah “dotna” tawh atawp hinapi
zolai ah kitawpsak lo hi. Hih thu ah Jesu in “an” thu lian agen hilo a,
khutsil-zeh vai agen ahizaw a, agen nop lian pen apuatham zehtanna in
khalam siansuahna hong pia zolo hi, aci nuam hizaw hi. Tuhun kampau lengh
tui ah kiphumna in kha ah siangthona hong pia hilo, Jesu’ si bekin hizaw,
cih tawh kibang hi.(Commentary of MacArthur Study Bible, NKJV on Mark
7:19).

Sawltak 10:12-15 pen a “Context” ah: Gentile Cornelius in Judah mi Peter a
innah thugen dingin cial leh sam dingin anasemte asawlna vai ahi hi.
Cornelius leh Peter in nam Judahmite in Gentile adeidana thei tuak uh hi.
Tua kideidanna ahi Judahmite in Gentile-te “mi maimai” = siangtho lo,
pelhding leh paihding a akoih vai tawh kisai ahi hi.

Sawltak 10:12-15: “Tua a peek tungah ganhing namkim, a bokvak namkim, leh
vasa namkim a om hi. Awging khat in ama kiangah, "Peter aw, tho in la
tuate go-in ne in," a ci hi. Ahizongin Peter in, "Topa aw, tuate go-in ka
ne het kei ding hi. Anninin a kingaihsun peuhmah ka ne ngei het kei hi,"
ci-in a dawng hi. A awging in ama kiangah, "Pasian in a siangin agensa
khat peuhpeuh a ninin ngaihsun kei in," a ci leuleu hi.”

“Annninin” pen zolai bekah kizang hi. Manglai ah AN dawklo hi, “Anin”
ahihkei leh “common” mi maimai cihna hi. Pasianin upna hangin asiansaksa
mite nin ci kei in, aci ahi hi. Hih kaihdan maan ahihna alian 10:17-45 sim
leteh, ei phuah tawm kullo in Laisiangtho in hong cian gen lel hi.

Rom 10: sungah Paul in Israelte in gospel kisam uh ahihna kikum hi.
Pasian’ dikna theilo uha, amaute septawm dikna tawh gupna zong uh hi.

Rom 10:4: “Banghang hiam cihleh upna a nei mi khempeuh Pasian tawh a
kipawl theihna dingin Khrih in Thukham a beisak hi.”

Manglai ah sim lengh “a um mi khempeuhin dikna atan nadingin Jesu in
thukham beina (mong, end) ahi hi. Zolai bekin asim hileng ahiding mah hi,
kici kha ding hi. Ahizongin akawllai in simthei hibek lengh zong “thukham
in Jesu hangin kicinna angah hi” na ci sam hi. Kawllai pen Greek panin
akitei hia, Greek ah “kicinna” mah na zang hi. Jesu in kicing takin
thukham azuihna ahihkei leh mawhna abanglo anuntakna tawh picing sak hilo
zaw a, anuai a laigual simbeh lengh, “mawhneite in thukham zuihna tawh
amau le amau gup ding ahanciamna uh Jesu in beisak hi, cih kilang sak hi.
Thukham abeisak hilo hi.

Zolai-a “Thukham” zong manglai in “thukham” in “t” aneu tawh ki at hi.
“Zomite thupha ngahte” ih hih takteh, Pasian’ kammalte utut in kideih
kaih, kilakhia, kibehlap ziau ziau ta hi. Gentehna in, Kalawte 2:16 ah
manglai in “sabbaths” pen zolai ah “Sabbath” “S” gol tawh hong at ve un,
amal tawpna “s” te sel uh hi. Isaiah 66:22, 23 ah Manglai in “from Sabbath
to Sabbath” pen zolai ah kila khia sitset zel, kidawk vet lo hi. Kalawte
2:14 ah Manglai a “handwritings” pen zolai in nusia in tei kha lo zel hi.
Adiakdiakin Lai Siangtho:Phuahphatna pen ah, hiphadiak hi.

Rom 14 sungah Paul in “suahtakna Thukham” thu na kikum hi. Upna thanem te
leh upna tha hat akisate suahtakna pehtawi hi. Paul in kipumkhatna adeih
ahi hi. Upna thahatte leh upna thanemte hangin akipumkhatna uh akisiat
ding Paul khalau hi. Akihat sak Judah thu-umte in Jesu sungah asuahtakna
phawkin,Mose biakpiak thukhamte in amaute khin nawnlo, cih mu uh hi.
Apicing akisa Gentile Christiante in Pasian’ mai-ah milimte in bangmah
hilo cih mu uha, milim tau-ah akipiasa sate nek hangin bangmah poi sa lo
uh hi. Hihsanah alang nih a athahatte in athanemte adingin tuk theihna
hituak uh hi.

Rom 14:2-3: “Mi pawlkhatin na khempeuh ka nektheih ding hi, ci-in ngaihsun
uh hi; ahizongin upna neute in anteh bek ne ngam uh hi. Tua ahihmanin ane
mite in atang mite simmawhbawl[thukhen] kei hen la, a tang mite in zong
ane mite simmawhbawl kei hen. Banghang hiam cihleh ane mite zong Pasianin
asan' mite mah ahi hi.

Zolaia “upna neu” te pen Jesu umkhin napi uh milim tau ah akiap sa kizuak
kik sate sianglo hi, ci in anteh ne zaw in sa angawlte ahi hi. “Na
khempeuh ane theite” pen upna thahatte hi a, a upna uh picing khancin
ahihmanin milimtau ah akiapsa akizuaksate pen alimlim in “an” sa ahihmanin
anete a hi hi. Hihsanah an ahilo sanekna leh an ahi sanekna akikum hilo,
upna khauhtah ci in mi khat peuh tuk nadingin omding hituanlo ahihna Paul
thugen ahi hi.

Rom 14:14 panin Paul in ki-itna thukham thu hong gen hi. Hotkhiatna vai-ah
gupna angah mite lungsim sungah Pasian’ Ukna thu agen ahi hi. “Nekna leh
dawna” acihciangin apuatham zuihna leh nuntaknate agen hia, Khasiangtho in
ahong piak itna, kipaakna, kilemna leh dikna ahi Pasian tawh kizopna
thupizaw ahihna hong tell ah hi. Tua ihcih ciangin thumanna kisam lo aci
hilo hi.

Rom 14:17: “Bang hang hiam cih leh Pasian' Ukna [gam] pen nek leh dawn
tawh a kisai thu hilo a, Kha Siangtho hangin i ngah Pasian' deih bangin
gamtatna, kilemna,lungdamna, cihte hizaw hi.”

Hihsanah “nekna le dawnna” pen zuihna le tawnna agen hia, Khasiangtho eite
sungah aom ciang bekin apusuak tatnate ahi hi. Tua tatnate apiangsak,
agahsak, sungnung nuntakna thupi masa pen ahihna agen hizaw a, Jesu upna
tawh tatna adeihlo, aci hilo hi.

Efesa 2:15: “Amah tawh kipawlna hangin minam nihte pawlkhat a suahtheihna
dingin minam adei Jew Thukham leh a ngeinate khempeuh phiatin, eite
pawlkhat hong suahin a hong kilemsak hi.”

Paul in, Ephesus khua-a lampialna Timothy ahilh ahi hi. Mihing’ sepna tawh
gupna athalawh mite lampialna pulaak hi. Zi leh pasal neihna khamna leh an
pawlkhat nekding khamna pen Judah biakna sungpan aka Essenes leh Greekte
sandan ahi pumpi sia a, kha hoih (dualism) cih aum ascestic lampialna
genpha diak hi.

1 Timoti 4:1-4: “Nidang ciangin a upna panun mi pawlkhat pialin, zuauthu
gente leh dawi thu a kigente a zuihna ding uh Kha Siangtho in teltakin a
gen hi. Tua bang zuau thuhilhnate pen zuau genin mi akhem, sik emsa tawh
tatgawp bangin alungsim un ahoih leh ahoihlo akhenthei nawnlote' kam panin
hong gingkhia ding hi. Tuabang mite in zi neih leh pasal neih ding, leh an
pawlkhat nek ding hoihlo hi, ci uh hi. Ahizongin thu umin, thuman thutak
athei mite in lungdamna ko-in anek dingin Pasian in tua ante a bawl ahi
hi. Pasian' bawlsa na khempeuh a hoih hi a, nialloin, lungdamna pulakin
san' ding ahi hi.”

Kikup nasa bangin Topa in ahong piak AN hoih hi. Topa in AN acihloh, en
ihcih tawmte lungdam ihko phial ahizongin “hoih” theilo ding hi.

Atomin:

1. Pasian’ Micilte’ AN pen ta’ng leh gah ahi hi (Pianc 2).
2. Noah’ Tuicin khit ciangin Piancil AN banah ganhing siangtho anungta
gawhtawm ganhingte zong AN sungah kihel to hi (Pianc 9).
3. Mawhna leh si le sa koltanna pan asuakta Pasian’ teeltuam Israelte
adingin Noah hun a asiangtho leh asianglo (AN leh anlo) akicianzaw in na
khen sak kik hi (Siampi 11). Biakna leh cidamna akizom ahihlam Pasianin na
lak hi.
4. Pasianin gangawh biakpiak bekin asiang leh asianglo hong khen sak hilo
hi. Haltum biakna adding leh nekdingin AN ahi gansa pen an ahilo gansa pan
hong khenkhiat sak hi. Pasian in mihingte adinga ahong ngimsakna pen Adam
panin Jesu sungah Pasian’ innkuanpihte adingin thu lumletlet lo hi. Pianc
3:21, 4:3,4 te pen biakpiak nading bekin asiang leh anin khen hi, cih lah
nadingin kizang theilo hi. Asiangtho gante bek biakna ading leh nekdingin
siang hi. Israelte kum 430 Egypt ah sal atan ciangin biakna ah alu ataw
meel uh thei nawnlo ahihmanin Adam pan Noah hun dong siang leh sianglo
ganhing acian zaw in hilh kik kisam uh hi.
5. Moses tungah Pasian thupiakna pen khen(4) hi: Moral law, ceremonial
law, health law leh civil law te ahi hi. Jesu in ceremonial law picing sak
a, bei sak hi. Gam khatin aom laiteng civil law om ding hi. Pasian’ tate
ahihlaiteng uh moral law leh health law om paisuak ding hi. Ganhing’ si
tawh akikip sak Thuciam Lui pen Jesu’ si san tawh akikip sak Thuciam Thak
in suankhia hi.
6. Isaiah 66 ah Messiah sungah nuntakna athak angahte in tawntung nuntakna
neidinga, Jesu upna in tawntung ding bek hilo, Jesu mahmahin Tawntung
ahihmah tawh kituakin Jesu’ zia le tong zong tawntung a, upsa mite
khempeuh sungah tua zia le tong atawntung dingin khaici hong vawh hi zaw
hi. Upna tungtawnin Hehpihna ihsan ciangin kei’UBB hinawnlo a, Jesu’ UBB
tawh anungta ka hi ta hi.
7. Messiah, Jesu Krist leh gupna pen Adam’ suan leh khakte ading hikhin
vek a, upna bek tawh Pasian’ mai akimu thei ih hivek hi. Pasian pen
tangteuh banga akhangkhang ameel kikheel zualzual hi lo hi. Zanni, tuni,
le zingciangin zong akikhellopa ka hi(Mal 3:6).
8. Laisiangtho pen Piancil alian khat panin Mangmuhna alian 22 aban banin
phento lecin, thumanglo dingin Pasianin hong cial ngeilo hi. Bekthamlo in,
Hebia 11 sung sim lecin, Piancil 1 panin Mangmuhna 22 ah upna loin gupna
angah kuamah omlo hi. Pasian akikhel ngeiloh mahbangin gupna hong piakdan
leh mawhneitein sanna angahdan na kibang to pai suak hi.
9. Laisiangtho Lui ah Thukham 10 aom bangmahin, Laisiangtho Thak ah
Thukham 10 kimu to to hi. Lomkhatin akidawklo bek ahi hi.

Gal 5:19-20: “Numei tawh mawhna, thangtatna, lanluat mana khialhna, milim
biakna, mibumna, kilangbawlna, kitotna, hazatna, hehna, huaihamna,
kikhenna, pawltuam lungsim neihna, en'na, zukhamna, leh biakna pawi-ah
zukhamna-a kipan
adangdangte ahi hi. A beisa hunah ka hong hilhkholhsa bangin tu-in ka hong
genkikin-ah: Hih bangin agamta mite pen Pasian' Ukna sungah omkha hetlo
ding hi.”

Diktanna leh sianthona pen ngimna siangtho tawh zanglengh maan napi, milim
ahi keima’ gawlduhna biakna adingin kazat ciangin, Pasian kiangpanin
thukhenna asam kisuak hi.

Isa 66:17: “Biakna huan sungah apai dingin amaute kisian'suahin
akisiangthosak, alaizang a aom pen azuite, voksa leh kihhuaina leh zusa
anete beimang khawm ding hi, Topa in ci hi.”

Efesa 2:8-9:“Note' upna hangin Pasian' hong hehpihna tawh hotkhiatna a
ngah na hi uh hi. Note' thalawhna hangin a ngah hiloin Pasian' hong
piakkhong ahi
hi. Note' hanciamna tawh angah hilo nahihmanun na kisialhna ding uh a
thu omlo hi.”

Aneu 10 simsuak lengh: “Eite in Pasian hong bawlte ih hi a, Jesu Krist
tawh ih kipawl ciangin ih nuntakna ah gamtat hoih aneidingin ahong bawl ih
hi hi. Hihpen eite omzia dingin a na ngaihsut kholhsa ahi hi.”

Phil 2:13 “Banghanghiam nacih uhleh, note in utna lungsim na neih nading
uh leh Ama’ deihna na zuihzawh nadingun note sungah Pasianin atawntungin
na ahongsem ahi hi.”

Hebia 11 tawh na saikak dih un. Upna galhangte in Upna vive tawh gupna
kamcian nangah uh hiveh aw, Pasian in maipha kuamah pia tuan sa keiveh.

===

To:Tongseal

A masa in, hi bang aa Picingtak in kikupna hong kihel Pu D K Khup tung ah lungdam kako masa nuam hi. Lai gelh dang te zong lungsim picingtak leh thukhualna tak tawh, mipi sim ding laite i gelh beh toto thei nang hong hanthawn nuam lai sawnsawn ing. LST pen, a kigelh teng bek sim in, kan beh kei leng, verse khat le khat a kitaih tawh kibang den hi. Zeisu kamal zong, amah le amah kitaih tawh kibang aa, Paul kamal zongh a mah leh a mah kitaih taih tawh kibang hi.

Tua man in, LST in thukhat peuh a genciang, a background theih maaksak kul hi. Tua le bek in, a maan tatak kitel zo pan ding hi.

--
Dawn kikna teng, blue colour tawh na nasimsak kik leuteh.
On Mon, Jun 6, 2011 at 5:06 AM, D K Khup wrote:

Dear Zomi U leh Nau:
Ganhing nek ding leh nek loh ding-te tawh kisai kasak Lai Siangtho tang pawl khat leh mimal sandan hawpsawnna a nuai ah hong nei ingh.

Piancilna 1:29-30:
“Pasian in, "En un, leitung maitang khempeuhah a om, tang a piangsak kungnote khempeuh leh a gah sungah tang a om singkung khempeuh note tungah kong pia khinta hi. Tuate an-in na nei ding uh hi. Leitung ganhing khempeuhte tung, huih lak vasate khempeuh tung, leitungah a bokvakte khempeuh tung, nuntakna hu a neite khempeuh tungah an dingin kung hing khempeuh ka hong pia khinta hi," a ci hi. Tua mah bangin a piang pah hi.”
(Dawn kikna)
Hi pen, aneek tawh kisai, athupi mahmah Laisiangtho verse khat hi. Mihingte aneek ding hong kipia masa pen, gah le teh bek hi phot hi. Hi lai mun ah i ngaihsutding khat pen, bang hiam cih leh gah le teh khempeuh lak mahmah zong, ei mihingte aa ding in, neekgai thei hi lo mawk hi. Singah, singteh te tampi sung ah guu om lai ahihman in, avekpi neek thei hilo hi. (Tua ahih teh, LST in phal ta ci in, gah le teh khempeuh i neek sawm pah mawk aa leh kisi pah ding hi)- poison - gah le teh sung tampi om hi. Generalize lo ding thupi hi.


Piancilna 9:1-3:
“Pasian in Noah leh a tapate thupha pia a, amaute tungah, "Pung un la, tampi pha-in, leitung dim un. Note pen leitung ganhing khempeuh, huih lak vasa khempeuh, leilakah a bokvak khempeuh leh tuipi ngasa khempeuh in hong kihta-in hong zahtak ding uh hi. Note' khutsungah tuate hong kipia hi. A nungta a gamtang peuhmah, note-a' dingin an hi ding hi. Kung hing khempeuh ka hong piak bangin na khempeuh zong note ka hong pia hi.”
(Dawn kikna)
Kung hing khempeuh icih sung ah generalize ding hi lo hi. Kunghing sung khempeuh ah guu nei tampi om ta hi. Tua mah bangin, a nunta a gamtang peuhmah icih zong pen, ganhing khempeuh cih pah theina ding thu om het lo hi. Bang hang hiam icih leh Noah hun sung mahmah aa, tembaw sung a lut ding in, sanin, sasiang khen sak khinta hi.
Siampi Laibu 11: ( Avekin a simnuam ten http://www.laisiangtho.com/?tedim=kician&th=1&laibu=3&alian=11 )
“Topa in Moses leh Aaron tungah, "Israel mite kiangah hih bangin gen un: Hihte pen leitunga om ganhing khempeuh lak panin na nek theih ding uh a nungta ganhing ahi hi. Ganhingte lak panin a khecin a ka, eknel a hai peuhmah na ne thei ding uh hi. Ahi zongin eknel haite lak pan hita leh khecin kate lak pan hita leh, note in na nek theihloh dingte uh: Kalaoh in eknel a hai hangin a khecin ka lo ahih ciangin note-a' dingin a nin ahi hi… Note in tuate' sa na ne kei ding uh a, a sisate zong na lawng kei ding uh hi. Tuate pen note-a' dingin a nin ahi hi… A sisa a lawng peuhmahte a nitak mateng a nin hi ding a, A sisa themkhat a pua peuhmah in a puan sawpin, a nitak mateng a nin hi ding hi… A sisa a puapa in a puan sawpin, a nitak mateng a nin hi ding hi… Tuate a sisa a lawng peuhmah a nitak mateng a nin hi ding hi.Tuate a sisa khat peuhpeuh a tukna nate, sing nazat, puan, savun, ippi leh na khat peuhpeuhin a kizang beel khat peuhpeuh hita leh a nin hi ding hi. Tuate pen tui sungah kidiah ding a, a nitak mateng a nin hi ding hi. Tua khit ciangin a siang hi ding hi… Tuate khat peuhpeuh lei beel khat peuhpeuh sungah a kiat leh, tua sunga om khempeuh a nin hi ding a, note in tua beel na sukham ding uh hi.Tua lei beel sungah a om a kine thei ding an tungah tua bang tui a tuk leh a nin hi ding hi. Tua bang beel sunga om dawn theih ding peuhmah a nin hi ding hi.Tua bang a sisa themkhat a tukna peuhmah a nin hi ding hi. Meibung hita leh beelpei hita leh kisuzan ding hi. Tuate a nin hi a, note-a' dingin a kihhuai ahi hi. Ahi zongin tuinak leh tuibem ahih leh a siang hi ding a, ahih hangin a sisate a lawng peuhmah a nin hi ding hi. A kivawh ding khaici tungah tua a sisate themkhat a tuk leh, tua khaici a siang hi ding hi. Ahih hangin khaici tui kidiah a, tua a sisate themkhat tua khaici tungah a tuk leh, note-a' dingin tua khaici a nin ahi hi."Note' nek theih ding ganhing khat peuhpeuh a sih leh a sisa a lawngpa pen a nitak mateng a nin hi ding a, a sisa a nepa in ama puante sawpin a nitak mateng a nin hi ding hi. A sisa a puapa in zong ama puante sawpin a nitak mateng a nin hi ding hi. Bang hang hiam cih leh note' Pasian ahi dingin Egypt gam panin note a hong pai khiatpihpa pen keimah Topa ka hi hi. Tua ahih ciangin kei siangtho ka hih manin note na siangtho ding uh hi," a ci hi. Hih pen a nin leh a siang, a nungta ganhing nek theih ding leh nek theihloh ding khenna dingin ganhing leh vasa, tui sunga a pai a nungta ganhing khempeuh, leh leitungah a hontat ganhing khempeuh tawh kisai-in ngeina ahi hi.”
Marka 7:18-19:
“Jesuh in, "Note in zong bangmah a theilo himawk hilo na hi uh hiam? A pualam panin mite sungah a tum nate in mi ninsak theilo hi. A lungsimah tumloin a gilsung bekah tum ahih manin tua panin kithakhia lel hi. (Hih bang a gen ciangin an khempeuh nek dingin a siangtho ahi hi, ci-in Jesuh in a gen ahi hi.)”
(Dawn kikna)
Hipen saniin sasiang tawh kisai agena hi lo hi.Ih neek, ih dawn khempeuh in, i pumpi niinsak zolo aci hi lo hi. Zu, guih theiza, pumpi aa ding a hoihlo an neek tuidawn tampi, leitung ah kidim hi. Sanin te zong, sanin hi suak lai hi. Phazize te'n Zeisu nungzui te khut sawplo aa, a an neek uh pen mawhsak hi. Tua adawn kikna hi lel hi. Khut sawplo in, an i neek hangin, i pumpi sung niin sak pah lo hi, acihna hi lel hi. Mi a siasak, mi a niinsak pen- mi siatna ding gengen na hi.
Ut peuh netheita, dawn theita ci in, la leuleu le hang- LST text- (1 cor 6:19-20) Ih pumpi in khasiangtho biakbuuk, ei neihsa hilo, man kipiasa- na pumpi tawh Pasian na pahtawi in. (Pasian in, niin hi a cih te i pumpi sung ah iguan guan lai teng, Pasian a pahtawi kihi lo in, Pasian a melsia kisuak)


Sawltak Tangthu 10:12-15:
“Tua a peek tungah ganhing namkim, a bokvak namkim, leh vasa namkim a om hi. Awging khat in ama kiangah, "Peter aw, tho in la tuate go-in ne in," a ci hi. Ahi zongin Peter in, "Topa aw, tuate go-in ka ne het kei ding hi. A ninin a kingaihsun peuhmah ka ne ngei het kei hi," ci-in a dawng hi.A awging in ama kiangah, "Pasian in a siangin a gensa khat peuhpeuh a ninin ngaihsun kei in," a ci leuleu hi.”
(Dawn kikna)
Hi pen, mihing tampi te ii a tel khialh LST text khat hi. A nuai simsuak lai lecin, Peter mangmuhna, sanin sasiang a muh te ii a khiatna om hi. Symbol in laakding hi. Peter pen Judah mite hi a, Pasian thu pen misiangtho aa a ngaihsut Judah mite aa ding bek hi ci in, a ngaihsut thu khat hi. Gentile mi niin te a ding hi lo ci in zongh ngaihsutna nei hi. Tua amangmuh khit phet sawtlo in, Gentile mi niin te, Pasian thu thei nuam khat hong pai hi. Tua takcing Peter in, hih ka mangmuhna pen, sanin, sasiang tawh hong lak pen- Judah mi leh Gentle te kikal ki dei dan na, Pasian in deih lo ai ve maw... ci in thei pah lian hi. A baan sim suk lai in.
Rom Laikhak 10:4:
“Bang hang hiam cih leh upna a nei mi khempeuh Pasian tawh a kipawl theihna dingin Khrih in Thukham a beisak hi.”
(Dawn kikna)
(Mun khat te ah- Zeisu in, thukham mong hi ci hi.)- Moses hun lai aa, zehtan thukham, gangawh biakna thukham te, Zeisu hong paiding a limla thukham hi in, Zeisu hong pai khinzo hi. Tua zehtan thukham khempeuh Zeisu hong pai ciang a bei siang ta hi. Zeisu pen, tua thukham te i mong hi.
Rom 3:31 Tua ahih leh upna hangin eite in thukham paaikhia i hi hiam? Tua bang hi lo hi. Thukham i kipsak zaw hi. (hi lai ah, paulu i thukham gen leuleu pen, thukham 10 hi)- a kip tawntung thukham. Pasian a om laiteng, ama thukham 10 om den ding.


Rom Laikhak 14:2-3:
Mi pawlkhat in na khempeuh ka nektheih ding hi, ci-in ngaihsun uh hi; ahi zongin upna neute in anteh bek ne ngam uh hi.Tua ahih manin a ne mite in a tang mite simmawhbawl kei hen la, a tang mite in zong a ne mite simmawhbawl kei hen. Bang hang hiam cih leh a ne mite zong Pasian in a san' mite mah ahi hi.
(Dawn kikna)
Hi laisan ah, saniin sasiang gen hi lo zel hi. Sasiang leh gah le teh kikal hi zaw hi. Paulu hun lai, neek le dawn tawh abuaina dan te, i kantel maak sak kul hi. Kimkhat te'n vegeterian (gah le teh bek ne)-, kimkhat te'n singah keu bek ne lai hi. Tua ci le uh, Pasian tawh kinai zaw ding, siangtho zaw ding ci un ngaihsutna nei uh hi. (Laisiangtho gen, saniin te tawh a buai uh zenzen lo hi)
Rom Laikhak 14:17:
“Bang hang hiam cih leh Pasian' Ukna pen nek leh dawn tawh a kisai thu hilo a, Kha Siangtho hangin i ngah Pasian' deih bangin gamtatna, kilemna, lungdamna, cihte hizaw hi.”
[Dawn Kikna]
Roman 14:17 aa itel theihna ding in, 14:1,2,3 pan aa kipan avekpi in a chapter bupi i telcian ding kisam hi. Hi pen, sa niin, sa siang kikal hi lo hi. Vegetable bek a ne te leh Sasiang a ne te kikal kilung nopmawhna a gen hi zaw hi.


Efesa 2:15:
“Amah tawh kipawlna hangin minam nihte pawlkhat a suahtheihna dingin minam a dei Jew Thukham leh a ngeinate khempeuh phiatin, eite pawlkhat hong suahin a hong kilemsak hi.” (Kjv The law, that contained inordinances ci in siangtak in gen hi. Zeisu hong sihna ding limla Zehtan thukham te a beina a gen ahi hi. )
Timoti Masa 4:1-4:
“Nidang ciangin a upna panun mi pawlkhat pialin, zuauthu gente leh dawi thu a kigente a zuihna ding uh Kha Siangtho in teltakin a gen hi.Tua bang zuau thuhilhnate pen zuau genin mi a khem, sik emsa tawh tatgawp bangin a lungsim un a hoih leh a hoihlo a khenthei nawnlote' kam panin hong gingkhia ding hi. Tua bang mite in zi neih leh pasal neih ding, leh an pawlkhat nek ding hoihlo hi, ci uh hi. Ahi zongin thu umin, thuman thutak a thei mite in lungdamna ko-in a nek dingin Pasian in tua ante a bawl ahi hi. Pasian' bawlsa na khempeuh a hoih hi a, nialloin, lungdamna pulakin san' ding ahi hi.”
(Dawnkikna)
Timorthy 4 sung aa agen pen, - Timothy hun aa problem leh issue - i theih cian phot kul hi. Tua hun lai in, kimkhat te in, Numei le Pa om khopna in, mihing pumpi niinsak hi. Mawhna hi. Zi neilo, Pasal neilo aa, nuntaakna pen siangthona hi. Ci in um uh hi. Phonegyi Monks te dan in celebracy in nuntakna Pasian tawh ki naai na hi ci uh hi. (Tua bang, laisiangtho sung ah om lo- false doctrine hi).
Mimal Sandan Hawpsawnna:
“…tang a piangsak kungnote khempeuh leh a gah sungah tang a om singkung khempeuh note tungah kong pia khinta hi. Tuate an-in na nei ding uh hi”.. acih mah bangin mihingte i an masa singkung gah hi a, “a pha leh a sia theihna singkung gah” lo siah singkung gah namkim a ne mihingte ki hi masa hi (Piancilna 2:17). “A nungta a gamtang peuhmah, note-a' dingin an hi ding hi”a cihna tungtawn in Tuiciin tung zawh Noah tungah a nungta a gamtang peuhmah mihingte an ding in Pasian in a piakna ki theithei hi. Siampi Laibu alian 11 sung tungtawnin, Israel mite tungah Pasian in Moses leh Aaron tungtawn in ganhing nektheih leh nektheih loh ding tawh kisai ngeina kicingtak in a hilhcianna ki mu thei hi. Nek leh nek loh ding bek tham lo in, kisawh khahna tawh kisai nitna tuamtuam, nit tanvei ding hun nagawn kicingtak in hilhcianna ki mu thei hi.
[ Dawnkikna ]
Pasian in, Singah anteh khempeuh neekding acihang in, (Generalization) poisonous fruits/plants tampitak om khinta hi. Piancil lai mah in, singkung lopa, singah tu aa a om teng a kipiangsak khin ahih leh guithei, khamthei, sihtheina singkung, singah te om khin suak hi. Tua te khempeuh pen Pasian in neek ding in,a vekpi in, hong piak gai na hi lo teitei kha ding hi.
Tua mah bang in, Noah tung ah Tembaw sung a luut ding lai un, Saniin Sasiang limtak in, na khensak khin sinsen hi. Tuicin tun khitciang, a nungta agamtang mihingte an ding hi pah lian mawk leh, Tuicin tun ma aniin khat pen, tuiciin tun khit ciang siang gai pah ding cih om thei ding maw. Ganhing te lah a kibang hi lai, Pasian lah a kibang hi lai aa.
Moses leh Aaron hun ciang, Saniin sasiang limtak in na khensak leuleu cih pen, hih LST pai zia, Pasian thupiak zia, Pasian gennop zia pen- ei Leitung mi LST sim te'n a deihna a tel zo tatak lo hi zaw leng kilawm ka sa hi. Pasian pen a ki khel themthum den Pasian hi lo hi. A thupiak te zong a khel themthum zel pa hi lo hi.
Tuiciin tunma siah mihingte in sa nek leh nekloh gencianna Lai Siangtho sungah om lo hi. Piancilna 7 sunga “Ganhing siangtho nupa kop sagih, ganhing a sianglo nupa kop khat” cihna ah Ganhing sianghtho leh siangtho lo a genna ah nek leh dawn sangin ganhing biakpiakna tawh kisai (animal sacrifice) siangtho leh siangtho lo genna a hih zawk ding tam ka sa zaw hi. Ahangin, mihing hong mawh khit ciangin Pasian in ganhing biakpiakna hong pat sak hi (Piancilna 3:21, 4:3,4). Tuiciin khit Noah tungah Pasian in “Kung hing khempeuh ka hong piak bangin na khempeuh zong note ka hong pia hi” acihna tungtawn in tuiciin tunma siah ganhingsa nekna om nai lo ding in ka um hi. [Gah le teh, Kunghing khempeuh neekding cih pen, a taktak in - kung hing khempeuh neek thei takpi hi lo hi- guu om tampi, poisonous fruits/leaves tampi om khinta ding hi, Noah hun ahi a, tuiciin tun ma, tuiciin tun khit a kibang hi. ] Moses leh Aaron tungtawn in Israel te tungah Pasian in ganhing nek leh nek loh ding thupiakma, thu-um mite tungah ganhing nek leh nek loh ding hilhcianna om khin hi leh Israel mite tungah Pasian in thupiakna bulcing tak in nei ding in ka um kei hi. [Noah hun lai pia khinta, Adam leh Eve hun lai in zong, pia khinta thei hi. Bang hang hiam cih leh Gah gawh biakpiakna pen Adam hun in om ta hi. Sa a kigo te pen, neekding in zangh thei kha veve ding hi. Tua pen, Adam le Eve mawhna sung a kiat khit hi. Pasian in gen khit, hilh khin mah ta leh mihing te'n i mawh khitciang - Pasian tawh kigam la tek tek i hih man in, hong theisak kik hi bek hi. Thukham 10 icih zong pen, Adam leh Eve hun in, Pasian i piaksa thukham ahi hi. Moses tung aa a piak pen, Mihing te'n mangilh gaita uh ahihman in a reminder bek hi tuah zaw hi. ]
Moses tungah Pasian thupiakna khen(3) in kikhen thei a: Moral law, ceremonial law leh civil law te a hihi. Singlamteh nungsiah/Thuciam Thak hun ah Moses tungah Pasian thupiakna-te beisiang in a um i om a, pawlkhat bei in, pawlkhat bei lo in a um ki om hi. Bangnam teng bei a, bangnam teng bei lo leh zuihdan ding tawh kisai hilhcianna thak tung ah zong sandan ki bang lo hi. Hih thu pen Christian-te sungah sandan kibat zawh nai loh thu-te lak ah khat a hihi.
“Kitotna, hazatna, hehna, huaihamna” a nei lo mihing kuamah ki om lo ding hi. “Hih bangin a gamta mite pen Pasian' Ukna sungah omkha hetlo ding hi” cih a hih man in mihingte hoihna, gamtatna tawh “Pasian’Ukna sungah” a om kha ding om lo cihna hi pah hi. Pasian hong hehpihna bek tawh Pasian’Ukna sungah aom kha thei ding i hi bek hi. Isaiah 66 sung i et ciangin sandan tuamtuam, kua tungah hong ki gen, kua tawh kisai cih tawh sandan, updan tuamtuam om a, a haksa Lai Siangtho tangkhat ki ci thei ding hi. “Biakna-in bawngtal a gopa in mihing zong that hi. Biakpiakna-in tuuno a gopa in ui ngawng zong at hi. An tawh biakpiakna a bawlpa in vok si zong pia hi. Paknamtui tawh phawkna biakpiakna a bawlpa in milim zong bia-in thupha a pia hi. Hih mite amau ut bang ciatin gamta uh a, amau' kihhuai gamtatna uhah nuam a sa uh hi.” tungtawnin ganhing biakpiakna a zang Israel-te tawh kisai thukham a hih ding tam ka sa hi. “’Biakna huan sungah a pai dingin amautekisian'suahin a kisiangthosak, a laizanga om pen a zuite, voksa leh kihhuaina leh zusa a nete beimang khawm ding hi’, Topa in ci hi.” tungtawn mahmah in zong Israel-te tawh kisai biakna ngeina tawh ki zom thu hi ka sa hi.
[Dawn Kikna]
Gan gawh biakpiakna pen Adam leh Eve te hun lai a om hi khinta. Sa siang bek kizangh sak khinta. Zeisu limla ahihman hi. Tua hi napi in, dawi biakna hong tam semsem khit nung in, Saniin te tawh dawibiakna nei uh hi. Tua lak a, a kihelte saniin a neekpih te dawi biakpiakna a nei te tawh a kikhawl te, saninn sa a ne khawm te, meikuang sung ah ki hal ding a ci ngiat hi. Dawi thawihna huan laizang aa singkung khawng a nagen hi.
Christian-te pen “hehpihna tawh hotkhiatna a ngah” te i hi-a, ei-te “thalawhna hangin a ngah hilo” hanga, ei-te “hanciamna tawh a ngah hilo” i hih man in “kisialhna ding” bangmah om lo a,voksa nek lohna, zusa nek lohna cih bang khawng tawh zong hanciam zawhna tawh hotkhiatna ngah ding ki hi lo hi.


[Dawn Kikna]
[Zusa, Voksa neeklona pen, Zeisu/Pasian tate hihna, ih Pasian iit na tawh ih Pasian thupiak i zuina, Pasian thu i man na hi zaw hi. Voksa, Zusa neeklona pen hanciamna kihel lo- nelo ziau ding hi lel, nasep kihel lo, seplona, ki awlsakna hi zaw hi. Pasian phalo, deihlokhat i hih teitei ciang, Pasian langdo, Pasian it lo, Pasian thei tatak lo te ih hi zaw kha thei ding hi. Pasian phal lo na te, i hih teitei pen, a hahkat mah mah. Nasep a kul lo, na sep a kiguan, a hanciam mahmah te ih hi zaw hi. Eden huan ah, Satan in Adam leh Eve te an neek mah tawh na khem hi. Zeisu zong Satan in, an neek mah tawh na khem hi. Zeisu in suangte khomun suaksak kha zenzen leh Gupkhiatna planning khempeuh a kisusia mang ding hi mawk hi. Tu hun mahmah in zong, Satan in Christians te neek le dawn tawh hong zol hi. Adam le Eve kiang a gen mah bang in, Voksa, Zusa na neek zenzen hang, Si takpi kei ni teh hong ci ci ding hi. (gupkhiatna tan kei ni teh) En Satan nasep ding tang teng i sep sep sak zawsop diam? ahih kei leh Pasian in phalo, deih lo ahih ciang, LST sung, Pasian kamal ah kigen khin ahih ciang, Satan thu sang Pasian thu mah i sang zaw diam? ]


[Joshua in, tu ni in, Kei leh Ka Innkuan pih te'n Pasian mah ka tel zaw uh ahi acih mah bang in, Ei Zomi te'n Pasian kamal mah i tel zaw diam? A hih kei leh Satan deih kaih na i tel zaw diam? Ih tel ding pen, Sia leh Pha nam nih bek om aa, Pasian aa pen a pha hi den hi. Satan aa pen a sia hi den hi. Pasian i genlo buang, Satan aa hi pah pah lel hi. Pasian kamgen tawh a kilehbulh pen Satan deihna hi pah pah lel hi. ]
Galati 5:19-20:
“…Numei tawh mawhna, thangtatna, lanluat mana khialhna,milim biakna, mi bumna, kilangbawlna, kitotna, hazatna, hehna, huaihamna, kikhenna, pawltuam lungsim neihna, en'na, zukhamna, leh biakna pawi-ah zukhamna-a kipan adangdangte ahi hi. A beisa hunah ka hong hilhkholhsa bangin tu-in ka hong genkikin-ah: Hih bangin a gamta mite pen Pasian' Ukna sungah omkha hetlo ding hi”
(Dawn kikna)
Hi pen, ei Christian kici zawdeuh tading, athupi mahmah phadiak khat hi. Zeisu sung aa a kipumkhat ding Christ /Zeisu nungzui te vive hi hang. A hih hang in, pawltuam lungsim neihna tawh ki deidanna tampi, mite kikal om thei hi. Tua pen, i mimal lungtang sung pan i phiat khiat him him thei ding kisam aa, Zeisu sung aa Unau khat, innkuan khat, pawlpi khat hih na bul phuh zawk ding kisam kasa hi. Kibatna teng tawh kipumkhat ding kisam aa, kilamdanna nengneng te thupiit sak luat ding hi lo hi.
Isaiah 66:17:
“Biakna huan sungah a pai dingin amaute kisian'suahin a kisiangthosak, a laizanga om pen a zuite, voksa leh kihhuaina leh zusa a nete beimang khawm ding hi, Topa in ci hi.”
(Dawnkikna)
Voksa, Zusa ne te, meikuang tawh kihal lum ding ci in, siangtak in Isaiah kamsang pa kiang ah Pasian in zasak hi. Isaiah bu pen, Vanthak leh Leithak aa ding prophecy genkholhna laibu zong hi kawm lai hi.
Efesa 2:8-9:
“Note' upna hangin Pasian' hong hehpihna tawh hotkhiatna a ngah na hi uh hi. Note' thalawhna hangin a ngah hiloin Pasian' hong piakkhong ahi hi.Note' hanciamna tawh a ngah hilo na hih manun na kisialhna ding uh a thu omlo hi.”
(Dawnkikna)
Ephet laibu pen, Paulu i gelh mah hi. Paulu in Upna leh Hehpihna a kizopna lim theih mahmah hi, tua ban ah Upna leh Hehpihna i saan ciangin, i kam bek in i saan bek hi lo aa, i nuntakna mahmah in Zeisu a umtakpite, hehpihna tawh hotkhiatna sang takpi te i hihlam a kilang ding deih hi. (Rom 3:31 Upna tawh Zeisu thukham kikipsak zaw lai, ahih lam zong Paulu in hong gen hi.) Leitungmi te thaa le ngal tawh gupkhiatna a thaloh thei lo lam hong siangen mahmah hi. A hizong in, Zeisu a um takpi, hehpihna a sang takpite un, Zeisu a theih man un, Zeisu a it takpi man un, Zeisu a upman un - Zeisu thupiakte a zuih ding uh hi zaw hi. Tua teng pen, ki lehbul lo, kilangdo lo hi. 1 John 2:3,4 John 14:15, Matt 5:18,19
( Sawltak Tangthu 13:38-39; Johan 14:6; Rom Laikhak 10:13; Titus 3:5)

Mimal sandan pan in kuppihna hi.

Khazih sungah,
Do Khan Khup
NYC

===

Thang Siangh
On Tue, May 31, 2011 at 1:55 PM,

SDA in voksa a neekloh pen, dawi a lutman hilo hi. Limlo a ci zong hilo hi. Zeisu in hong tankhia zo a, Pasian tanu-tapa kisuak ta cih upna tawh, Pasian deihna zui-in , hong kham khempeuh kitang ahi hi. Pasian in hong it manin a tapa hong pia bek lo-in, nuntak zia ding, neek ding dawn ding dongin lam hong lak ahi hi. A siang leh a sianglo khenin hong lak hi.

Leviticus 11:1-47. Deutronomy 14
tawh nasaikak in. Isaiah kamsangpa in, Zeisu hong sih nading leh kipuahphatnathu tampi gen a, vanthak leh leithang dongin hilh hi. Vanthak leh leithak dongin a siang leh a sianglo takpi in khenlai ding hi. Voksane te vantunggam tunglo ding ci-in khauhtakin hilh hi.

"Tua ciangin, en un, Topa in mei kuang tawh pinpei bangin leengtung tuangin hong pai ding hi. meikuang tawh thuhilh dingin hehna lianpi tawh hong pai ding hi. Topa in namsau leh meikuang tawh thuhilh ding a, Topa in a thahmi tam ding hi. Huanlaizang a singkung kawma pa(gulpi) nungzui a, voksa leh a kihuai nate ne a, amau leh amau a siangtawmsakte khempeuh kangtum ding uh hi, Topa in ci hi. " Isaiah 66:15-18.

A kihuai nate vantungah lut loding uh hi. Rev21: 1-3, 8,27.
Voksa nete pen Pasian misiangtho lakah hello hi. Abomination kihuai ci sese hi.
Debate mawk hilo-in itna takpi tawh kikupna hi.
===

from: nang khine tunpi95@yahoo.com
reply-toZomiSDA@yahoogroups.com
tozomi sda
dateWed, Jun 15, 2011 at 8:14 AM
subject[ZomiSDA] Na sum balkek kei in.

Khai leh! Tu laitak leitungah mikim phattuampihna ngahna dingin a siampen, a haupen, a pil pen kua hiam? Sport lam ah bawhlungsuih a siampen, muhnop ih sak pen kua team hiam? Olympics ah kua tai hat pen hiam cihte ong pulak kiaukiau i net ah om hi. Lungdam ka ko hi. Mailam ah ong zopsuakna dingin ka thum hi.

Hih ong kisuaksak thute ka simsim ciangin ahau penpen, ahat penpen cih te lakpan ka lung ong himawhsak khat om hi. Bang gam, bang kum, bang khua cihte ka telnawnkei a, USA gam bel hipelmawh hi cih ka thei hi. Olympics game khat ah numei taipawi 100m kidemna ah a khatna a ngah mi bangzah pha hiam? cih ka sin sungah anlim tuilim bangin ong lut hi.

see and Example:
Kidemna khat peuhpeuh aom ciangin a khatna ngah khat om leh, a innkuanpih anu le apa, asanggamte bek in nuampih hi. Tua Olympics game tai kidemna ah numei 9 kiging uh hi. Seminary sport day ni ong phawksak zawzen. Kei adingin Singunau Sang. No adingin koi Sang? he..he..he..
1..2..3..phung...pistol gin ngaih mahmah khat ong puakkham phau lianleh, numei, nungak vive hiam thei khang, 8 teng "vil" sa, a 9th na nu thakhat thu in leitang ong bawhsuk thong. Bilpi banga atai vingveng ding kimlai muvanlai bangin leilak ong bawhvat ciangin a lawmteng in lamdangsa in, hehpihin, lainat pihin, a vekpi un kilenin leilakah a bawk dingdiang a lawmnu uh khut kilen kawmin ong phongto uh a, a vekpi un damdamin a tunna dinguh khaukhun goal liangko kikimin ong palsat uh hi. A khatna luak bangzah pha. A nuampih innkuan bangzah? Stadium sunga om khempeuh khat zong cianlo avekpi un dingto in khut bet ziahziah uh hi. 100m kidemna ah a khatna angah mi bangzah pha hiam? Numei 9 in a khatna la zen uh hi. Why?

The Greatest Commandment (Law) is
Thukham a lian penpen bang hiam? Bangzah pha hiam? Ei sangin pawl dangten dawn masak ding ong tuh lanlan dingin um ingh. Amau tumtakin A lian pen Thukham in "Ki itna" hi, ci laulau depin ei sangin thei kisa zaw, tel kisa zaw, zong nei kisa zaw uh ahih man hilel uh ka sa hi.

Bang hangin hih The Greatest Commandment cih thulu ong piangkhia hiam? Commandment "s" kibehlap samkei mate! Tuhun IT (Insein Thunginn) ahi
lo, information technology khantohna tawh kizui in internet ah upna tawh kisai pawldangte lai at ka ngaihtuahtuah ciangin amau leh amau zong a upna uh a kitukalh, a kici giapgiap, a kiko a kisel setsette hinapi uh in, bang dingin SDA ten lai a at ciangin kipawlin ong bawhhuan ngeingai thei uh hiam?
lamdang saman dektak zen ingh. Tusawngteng bang Thukham leh Sa nek vai.

the Originalities
Phawkkhat leh kitehpih khat nei ihih manin lamdang asalo bek hi hang mate! I pu bel Abram, Isaac, Jacob te hi in, i gang Moses leh Israel mite phawk hang. A khualzinna lamtawntung ah thukham singkuang mah zuisiangzo takei le uh manphasa, it, zahtak, deih, pom tinten in a paipaina, a giahphual satna uh hita leh mihonpite laizang thei penpen ah na omsak hamtang uh hi. Ei zong Israelte mah bangin tua ki itna thukham suangpek tegel mah ih lungtang sungah koihin mitsuan a Pasian abiate ihi hi.

Santuipi leh Canaan gam kikal gam tuamtuam, khua tuamtuam te dawibia kaubia, singkhuah suangtum pasian bia in apaai ngekngek minam tuam tuamte ahih banah gal le sa a kidodo, sal dinga kimanman te ahi uh hi. Israel ten tua khuate ong nawkkhak uh ciangin khuakhat le khuakhat ong kileh pawlin Israelte "who are these outsiders" ci-in ong midangbawl, ong langpan, ong sim, ong do mawk uh hi. Galpi khatna.

Galpi nihna: Tua Thukham Apia ih Topa Zeisu Khazih mahmah ong langpan leuleu uh hi. Kuate hiam? suut kikkik dih ni!

Christian and Cults
Mark Gospel Laisiangtho bu mah zang ni. Gospel bu li teng lakah Mark gelhte mah tom, hilianlian, pehpeh nei khollo, debate a tamgelh pen hiphial hiam cidektak ingh. Mark 12 pan panni. 11 sungkhawng zong omsam naven.Mark 12:13. Later, they sent some of the Pharisees and Herodians to Jesus to catch Him in His words. walter martin makai in evangelical groups teng in SDA makaite sam in christian or cult koizaw nahi uh hiam cih dotna tawh kizom debate bawl uh hi. Desmond Ford in ngaihsun tawmtawm hetlo in a dotnate dawngkik ziahziah hi. Amawhmatna ding uh leh a nial ding asel ding uh theinawnlo uh hi. Atawpna ah hih tawh man theini ci-in, "na kamsangnu" uh ong cipuutsaat uh hi. Dr Ford in zong Laisiangtho sung mah lemin simkhiasak a, hun nunung ciangin kamsang ong piangding hi ci na pi, tua a umlo no! evangelical teng cult hizaw hilo nahi uh hiam ong cih tak ciangin a hun uh ong khakbawl uh hi.

Later, tuakhit ciangin, they (kuateng) in Zeisu ama kampauna tawh a kimat theihna dingin Pharisees mi pawlkhat, Pharisees cih ciangin Samson bang a namdang nungak melhoih ningtui bang adawn ziauziau lo Hebrew pasal in Hebrew numei mah a tenpih ngiat, kahbia lo, Paul a kicihma Saul dan a Pasian thu leh Thukham a kan, a sin, buaih a ngah Judah sangnaupangte hita leh tua pilna tawh a nungta te, leh Herodians cihte pen Judah mi veve Rome ukna sungah nuam asa, Herod Antipas nasem, kumpi nasem suakve, Pharisees te tawh kikelki deuhse te pawlkhat Zeisu kiangah thu dong dingin asawl uh hi.

Jesus and Activities
Later, comma ommawk ahih ciangin earlier, tuama thupiang omloh phamawh hi. Tuama in Zeisu Jerusalem ah gualzawhna tawh ong lut hi. Biakinnpi ah biakpiakna tawh a kilawm hetlo sumzuak sumlei gamtatna teng khempeuh ong sumaimang hi. Laisiangtho sungah aomsa thugentehna teng ong gengen hi. Biakinn sungah ong kitom ciangin Siampite ong nuamlo uh hi. Thugentehna ong gengen ciangin Judah ulian ten amau akawkkawk lam thei uh ahih manin Zeisu a kimat theihna ding ong geel uh hi. Siampi te pen Levites minam biakpiakna khempeuh a uk, asai, a kampau khempeuh uh zuih ding thukhun a suak lianlian, sianthona ah zeh atang phadeuh, a sisa khat peuhpeuh a lawnglo, misi nangawn a kahlo dinga misiangtho te hizen uh hi.
Zeisu kimat theihna ding Pharisees te leh Herodians te asawl hih siampilian te leh Judah ulian teng hitazen uh hi.

The Paralllel Societies (Pharisees leh Herodians)
Bang dingin hih Pharisees leh Herodians te kikopkhawm sakin Zeisu thudong dingin ong sawlse khelkhel uh hiam, asawlte khuaktai sa ingh. Pharisee te pen minam it, a muhdah kumpi tungah tax siah piak kulkei acite leh kumpi tungah siah piakkul mah aci Herodian group nih Zeisu kampau mawhmat dingin mihonpi lakpan thukikum khinsa sitset in ong pai ngalhngalh uh hi. Mark 12:14. Akuazaw pau hiambel theikhang. Zeisu ong phatphot zawzen hi.

"sia aw, nangmah in thutang genin, midangte pauding phamawh na saklohna, uliante maitang zahtak tuanloin, Pasian in mite a gamtat dingin a deihna thute tangtakin na hihna ka theih uh hi. Thuduhding kisa a, phot zawzen cih bekin om maw,...Tua ahih manin Rome Kumpipa Ceasar tungah siah i piak ding kilawm hiam, piakloh ding kilawm hiam?

Hihbang dotna a tuakkha ngei naom uh hiam? Kawlgam thungkiate thu akisit ciang, dawngkei le lah ong thusimlo maw, satkhat, dawngle lah ong zah taklo, vit,satnih, pengthei mahmahlo aidia. Zeisu bel tua bangin satkhale uh mihonpi in gawlmek ziauding lau ahih manun sat tawh panlo uh hi. Tua lai takin Zeisu in piak dingmah hi, cileh a pianuamlo Pharisee te tawh kisual tawntung ding. Piak kulkei cile lah Kumpipa Ceasar tawh kinuihsan lo ding, a dongten bel pengkenteh ci-a, a dot uh ahi hi. Zeisu in bel tulawlawm theilo, koisinvua, na sum uh. Aman sum pualo aitam alangte kiangpan ngensese citciat hi. Ih siate leh pawldangte akisel ciang ih siaten koisin awleh nang laisiangtho in bang ci gelh hiam simdih ni, acih kekkek dan e.

Tua ciangin Zeisu in hih sum tunga who's portrait hehpian ahih cianga mangpau bang zangkha zawzen, kua lim hi a, who's inscription, kua min ahi hiam? ci-in ong lehdot ciangin, "Rome kumpipa Ceasar lim leh a min ahi hi" ci-in ong dawngluailuai uh hi. Tua ciangin Zeisu in, tua ahih leh, Ceasar neihsate Ceasar tungah pia un la, Pasian neihsate Pasian tungah pia un, ci-in dawng giap hi.

Singunau sang ka kahlai un kawllai subject laivuan ding hita, school discipline tawh kisai essay atding hi in, question paper tungah lotngah at kei un, use your own language tawh answer pia un cih ahi hi. Lawmte khat in use your own language cimawk ahih teh, ci-in Zolai tawh answer at dendan pah mawk. Siapa nakbuai hiven. Lumletlet in a simsim hang simthei mahmahlo hi. Ken bangcih peuhmah ding, ong sak dinga mark bangzah piamawkding
Kiatsak dinga lah sangnaupang 3 bek himawk. Onsaknop leh bel translate ding siakhat kisam himawk aive. Nuih bekin om hiven. Tua sangnaupang leh kawllai siapa zong kibangcih uh hiam, ki ongsak hiam, kikiasak hiam tuni ciangdong ka theikha nawn kei hi. Thu dong Pharisee te leh Herodian e zong Zeisu dawnna hangin lamdangsa in buai mahmah uh hi. Mark bangzah pia uh hiam theikhang. En bel Mark 12:17 pia ziau hang. Tu ciangciang USA ah i sum te kumpi tungah tax piakdingte kipia in, Pasian tungah piakding sawma khat te manman in kipia ahih manin bangmah buaina omlo hi. Ong kimatnop hangin ong kiman theilo hi. Zeisu zong a matnop uh hangin man theilo uh hi.

The Leader amongst Other Leaders
Tua banga Pharisees leh Herodians ten Zeisu kampau tawh amatzawhloh uh teh Jewish society sunga apil takpi, ahau takpi, namlian takpi bawng pan akhangkhia Sadducees te ong kipan leuleu uh hi. HIh Sadducees te pen biakna lamah siampite tawh kinehsawh zawdeuh banah gamvai minamvai ah zong kihtak zahtak nei mello kuamah athusim ngiatlo te ahi uh hi. Phariseete thu up dan leh thuzuih dan khawng zahpihin na neu muhsak mahmah uh hi. Laisiangtho zong Moses gelh bunga teng bekmah sangse uh hi. Tulai taka Christian pawlkhatten thuciamlui zangnuam nawnlo a, thuciamthak teng bek a zatnopdan uh tawh kibang mailo dia! Phariseete upna tawh kilehbulh upna nei sese ve uncin, vantungmi umlo, dawi umlo, thawhkikna umlo. A vanglian Pasian in ei ong bawlsa mihing maimai khawngte ong kin mahmah ken teh. Ih sih teh akisi paisuak ding hilel cih upna nei sese uh hi.

Hih Sadducess mi pawlkhat in na en vuau! Ko ong manziauding hi ung ei! Zeisu kiangah ong paita uh, "Sia aw, thawhkikna tawh kisai Pharisees ten ong nialzo ngeilo uh hi. Nang ong bangci dawnding na hi hiam? Ong dong viavua leh!
Mark 12:19. "Sia aw, mikhat in ta neiloin a zi sihsan......a unau sagih dongin ta neiloin a zi sihsan uh hi. A tawpna ciangin tua numei zong a si hi. Tua ahih leh, mi khempeuh a thawhkik ni ciangin a kua pen zi hi ding ahi hiam? Pharisee ten bel Zeisu in abangci dawn peuhmah zen tam ci-in a bil bang uh bilpi bil bangin, a dip uh ki boxing keeizenlo ding uh ahia mate.

Zeisu in bangci dawn ahia leh! :24. Zeisu in "Na khial mahmah uh hi. Laisiangtho ahi a, Pasian vangliatna ahi zongin na theihlohna hang un hih bang dotna ong dong na himawk viavua leh! Sihna panin mite a thawhkik ciangin vantung mite mah bangin zinei pasalnei cih omlo ding uh hi. Thawhkikna thu tawh kisai Moses laigelhna mun sim ngeilo na hi uh hiam? Tua laibu 5 teng bek mah na zatuh hilo aimaw! Tua sawlpang kuang thu a genna munah Pasian in Moses kiangah, 'kei pen Abraham Pasian, Isaac Pasian, Jacob Pasian ka hi hi. Pasian pen misite Pasian hiloin mihingte Pasian hi. Tua ahih manin na ngaihsun khial mahmah uh hi, ci-in kawlpau in a dawng kik hi.

Sadducees te pen laisiangtho amau tumtak thei akisa mahmah mite ahi uh hi. Zeisu in na kitheihsak mahmah uh hangin a theikeilopi na hi mawk viavua leh! Nak khialh mahmah uh teh, Pasian vangliatna zong no khuak ii ngaihsutna ciang tawh na tehkak khak mawk uh, na ngaihsutna uh toi mahmah hi. Pasian in a lik zawhloh ding suangtum piangsakin um na hi uh hiam? Vantung pen no mitmuh ciang beka dumdeda sa na hi uh hiam? Leitung leh vantung bang dingin tehkak mawk na hi uh hiam? Thuhilh dikdekna thuakkha uh aidia? Sathangsiahsiah khat sakhi in a nunglam pan siigawp peekgawp a dopbawlloh dan tawh kibangkha ding hi. Hih bang dotna niangnuang khawng nuihzakhuai lel hi..manzo pah kholkenteh maw..

Zeisu Ama kampauna tawh akimat theihna dingin CIA leh FBI agents asawl kuate hi zen ahia leh? Siampi, Levites minam te hizen hi.

Jesus and the Scribes (Sadducees)
Tua thukidotna a ngaingai Thukham hilh siate khat Scribe in Sadducees mite dotnate limtakin Zeisu in a dawn theihna a muh ciangin Zeisu kiang ong neh hi. Amah bel thangsiah dinga kisawl hihtuak kholkei. Thungai dinga mipi laka kihel hilel leh kilawm. Tulai hun hi leh Yale university hiam Harvard university hiam khat a,laws tawh kisai laihilh professor khat hiding hi. Tua lai-in zong Sang thupi Laws School mun nih na nei uh hi. Khat pen Hillel in Siapi semin, a khat ah Shamai in sem hi. Laws tawh kisai law code 613 bang nei uh hi. Hih lai a sangsia sem khempeuh bel hih law 613 nak theihlua naksiamlua, kinakmuanlua cih ding hi. Lawyer vive ahih manun amau zong debate bawlthei zel uh hi.
Tuunawi sunga tuusa huanloh ding thukham leh mithahna thukham koi thupi zaw, anih tuaka thukham palsatna veve cih khawng debate theizel uh ahih man a, Zeisu kiangah Thukham khempeuh lakah bang thukham a lianpen ahi hiam? ci-in a dong ahi hi.

Banghanghiam cih leh, Shamai laws hilhdan leh Hillel laws hilhdan kibanglianlo, kilamdang hih tuak hi. Mikhat Shamai kiangah ong pai in a khe lang khat bek tawh ding lenglang kawmin thukham laws ong hilh in a cih leh, Shamai in ciangkhut tawh tuapa zandelh hi ci. Shamai thu hilh dan.
Hillel leuleu in, nang tungah ong kibawlding na deihkei leh, mi tungah zong bawlkei in. cih dan in hilh hi.
Zeisu hilhdan leuleu, nang tungah ong kibawlding na deihmah bangin mite tungah zong na bawl in. Siatna bawlding cihnopna hilo hi.

Zeisu in thukham hilh siapa dotna ong dawngin ' Thukham a lianpen in Na Topa Pasian uh, na lungsim khempeuh, na nuntakna khempeuh, na pilna khempeuh leh na thahatna khempeuh tawh na it un. Zeisu in laisiangtho sunga kigelhsa mah tawh na dawngkik hi. Thuhilhkikna 6:4,5 sungah a ki at linlian bangin na dawng hi. Hih te ka theihtheihsa uh hilo maw, biakinnpi sung ka lutding uh ciangin ka lawh dandan dente uh hi. Anihna in Nangma pumpi na it bangin na vengte na it in. Siampilaibu 19:19. Hihte gel sangin thukham a lianzaw a dang om nawnlo hi, ci-in a dawng hi.

Who Owns
Hih Pasian it ding leh i vengte it ding tegel pen thukham khat bek ahi hi. Khenkhiat theih hilo hi. Tua sum tungah a tuang Ceasar lim leh Ceasar min mah tawh a kibang ahi hi. Tua sum phelkham in la, Ceasar lim tuanna lam bek tawh van valeisawm le cin, na vanleinop ngahlokha ding hi teh. Tuamah bangin Pasian bek itin, midangte mudah lecin, thukham zuikhin kici theilo hi. Mite itin, Pasian itkei leuleu leng itna bucing ong hitheilo leuleu hi. Sum pekkhat tungah a lim leh a min a tuankhop a kulden na hi hi. Alim leh a min atuankhop ciangin sum kici ahi hi. Tuamah bangin Zeisu in thukham khat na palsat leh a vekpi a palsat na hi hi acih ciangin tua thukham khempeuh ii min pen 'ki itna' ahih man hi. Sum leh Thukham 10 gentehna tel tektek dingin Pasian in pilna ong pia kim ciat ta hen. Thukham 10 cinawnkei ni, 'Ki itna' in lo ta ni.

Denominations and Law
SDA pawlpi simloh Christian dangten thukham 10 zuihzawh ding genloh zuihsawm vetlo uh hi. Thukham hilh siaten thukham 613 bang na zui tinten uh hi. SDA ong langpangten tua thukham khempeuh kuan zuizo ding ci uh hi. Zeisu deih thukham zuihding nam tampitak hizenzenlo hi. Khat bek hi. Pasian it ding leh vengte it ding, ITNA piakding hiziau lel hi.

Thukham hilh siapa in Zeisu dawnna bang aci ngaihsut a le! Zeisu dawnna thukim mahmah, lungkim mahmah, hisa mahmah hi. Sia aw, na gen mah bangin Topa bek mah Pasian hi a, amah simloh pasian dang kuamah omlo hi. Mite in a lungsim khempeuh, a pilna khempeuh, leh a hatna khempeuh uh tawh Pasian itin, amau pumpi a it bangin a vengte a it ding uh ahi hi. Pasian biakna dingin biakna tau tunga gan gawhnate leh biakna dang khem peuh sangin hih thukham nihte zuih ding thupizaw takpi hi, a ci hi.

Tax and Properties
Hih pen a simthamcih hilo dinga, mipi maiah a cih hiding hi. Hihmun santakah Zeisu in thukham hilh siapa convert hileh kilawm ka sa hi. Bang hang hiam cih leh, lawyer te in puanvomtual silh hamtangin mite zahtak hopih ding deih hamtang uh hi. Mite hehpihna neilo uh a, sum ngahbeh theihtheihna ding vaihawmin upadi ayah in gamta mawk uh hi. Topa Zeisu in zong lawyerte gamtatdan phat hetlo hi. Herodian ten meigong numeite kankan uh a, tuate tungah income tax peuh, property tax peuh dongdongin apiakzawhloh uh ciangin lawyer te kiangah khiaden mawk uh hi. Lawyer te zong upadi ayah in thukhen mawkuh a, meigong numeite neihsa laksakin nursing home khawngah tengsak mawk uh hi. Tuabang gamtatna nuamsa uh a, itna themcik zong a lungtang sungah paaivetlo uh hi. Ahi zongin Zeisu tawh akimu lawyer pa in thukham ici tateu zongin itna tawh thukhen ding, itna neih dingin mipite mai leh Zeisu mai ah agenkhia thukham hilh sia amah bek om hi.

Zeisu in thukham hilh siapa thugenzia, ki apzia, te hoihsa ahih manin 'Pasian Ukna tawh na kigamla kei hi, na ci hi. Thukham hilh siapa in ama theihna
ama pilna, leh ama thukham hilh theihna, zuihzawhna tawh Pasian Ukna sungah omkhin kisakha hi. Ahi zongin Zeisu in na kigamla kei hi, a cih ciangin Zeisu in thuman gen ahihna um veve hi. Bang kisam? ITNA ih sungah ong tending kisam bek na hi hi.


Tua suangpek tunga ki at amasa li teng in Pasian itna danding ong lakin, a nihna 6 teng in i vengte it danding ong lak Alian penpen Thukham ahi hi.
Tualo a dang a lianzaw om nawnlo hi. Zeisu in ci hi.

Commandment feat Love
Hih ITNA lahna ding Thukham 10 teng paihkhiat neise kenla, avekin zuih sawm in. Zuihzawhlohna in thanemna hi a, zuihnoplohna in mawhna hizaw hi. Zeisu in nalungsim sungah ahoihlo khat na ngaihsut leh amawhzo na hi hi, ci hi. Mawhna pen muhtheih dinga kiikawng vemvam a ong kilak nahi khollo hi. Lungsim tawngah bukhikhe hi.

Tua hi in, na sum tungah Ceasar lim leh Ceasar min, Thanswe lim leh min a tuangphial zongin balkek se ken. Na khepnop leh khep sawm in khep in. Khep sawmin khepin khepkhat na balkek khak leh, tua sum in man neilo sum ong suak ding hi.

Israelte langpanga adodo kuate hiam?
Zeisu langpang kuate?
SDA langpang kuate?

ITNA balkekte ahi uh hi.
by Nang Than Khai (Nang khine)

===
fromZa Sang samuelzamsiansang@gmail.com
totongsan@googlegroups.com
dateTue, Jun 7, 2011 at 11:34 PM
subjectRe: {tongsan} Re: SDA THU UMTEN BANG HANG A VOKSA NELO BIIKBEEK


Pasian in,
Utlohna pen mawhna in na ciamteh a,
Ut pipi a hih lohna pen, mawhna in ciamteh lo hi.

Pasian in Na ne se kei un, ci in Laisiangtho ah kigelh a hih manin,
voksa nek tantan veve na pen, upna zuih noploh na hi a,
Pasian' itna sung ah i om khitteh
voksa ne nuam pipi, na neklohna pen, a Thumang misiangtho in ong ciamteh thei hi..

===
PENGLAM]From:
To:* Leitungkhua
Sent:* Tuesday, May 31, 2011 11:29 AM
Subject:* [Leitungkhua] SDA THU UMTEN BANG HANG A VOKSA NELO BIIKBEEK

Sang gam SDA thu um ten voksa a nek loh uh pen a lam dang hi kei veh aw,Laisiang tho sung ah jesu in mite sung ah DAWI alut ciang in hawl khia a TUA dawi te pen VOK sung ah lut a hih man in vok sa a ne lo hi ci in thei ing. MUSLIM te up na tawh ki bang sa mai veng aw khat vei2 .

Laisiangtho sung ah Pasian bawlsa na te khempeuh anin om lo in siang hina ci hi.tan ding khat zong om lo hi,aval azang lo ding bek na ci hi.VOK sa tan ding hi leh pasian in VOK bawl in um keng,tan ding hi leh EDEN huan sung a singgah SINGGAH bang in nek loh na ding thu ong pia in um ingh.

Sang gam te aw VOK sa na tan na uh a bulpi ong gen le uh cin thei nuam mah2 ingh.